- Od wielu lat w naszym kraju toczy się dyskusja na temat drogi dochodzenia do służby sędziowskiej. Ciągle aktualne jest pytanie, czy urząd sędziego ma być ukoronowaniem kariery prawniczej, czy prowadzić do niego powinna edukacja i praktyka w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury. Z całą pewnością dla społeczeństwa, w tym dla nas sędziów ważne jest- jaki to będzie model. Zdecyduje on bowiem o tym jak  tworzony będzie etos służby sędziowskiej- powiedziała prof. Małgorzata Manowska- Dyrektor Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury, otwierając w dniu 21 kwietnia 2016 r. konferencję pt. Droga aplikanta sędziowskiego do służby sędziowskiej- aplikacja sędziowska i co dalej? organizowaną przez KSSiP pod patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy.

W konferencji uczestniczyli m.in. Wicemarszałek Sejmu RP- Barbara Dolniak, Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości- Łukasz Piebiak, Przewodniczący Krajowej Rady Sądownictwa- Dariusz Zawistowski, Prezes Krajowej Rady Radców Prawnych- Dariusz Sałajewski, Przewodniczący Sejmowej Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka- Stanisław Piotrowicz, Zastępca Przewodniczącego Sejmowej Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka- Małgorzata Wassermann,  Sekretarz Generalny Europejskiej Sieci Szkolenia Kadr Wymiaru Sprawiedliwości EJTN- Wojciech Postulski, Przewodnicząca Rady Programowej KSSiP- prof. Janina Błachut, prezesi i wiceprezesi sądów apelacyjnych i okręgowych, przedstawiciele Ministerstwa Sprawiedliwości i Prokuratury Krajowej, członkowie Rady Programowej KSSiP, wykładowcy KSSiP, przedstawiciele doktryny, reprezentanci stowarzyszeń Iustitia i Themis, sędziowie, prokuratorzy, aplikanci i absolwenci KSSiP.

Podczas konferencji uczestnicy mogli wysłuchać licznych wystąpień odnoszących się do różnych koncepcji  dróg prowadzących do służby sędziego i dotychczasowych doświadczeń w tym zakresie.

Na temat drogi dojścia do służby sędziego poprzez aplikację w krajach Unii Europejskiej, obszernie mówił sędzia Wojciech Postulski- Sekretarz Generalny Europejskiej Sieci Szkolenia Kadr Wymiaru Sprawiedliwości EJTN.  Jak podkreślił, w większości państw Unii Europejskiej nabór do służby sędziowskiej odbywa się poprzez egzaminy i konkursy na aplikację sędziowską. W kilku krajach zaś, istotne jest doświadczenie prawnicze przyszłych kandydatów na sędziów. Jest ono wymagane przed rozpoczęciem aplikacji. Jak zaznaczył, modele szkolenia przyszłych sędziów są także zróżnicowane z uwagi na powiązanie ze szkoleniem przyszłych prokuratorów. Są kraje, w których drogi dochodzenia do obu zawodów są odrębne, w niektórych krajach jak np. Polska, Belgia, Holandia, Czechy- pewne etapy szkolenia są wspólne, w końcu są kraje takie jak np. Portugalia, Włochy, czy Francja, w których istnieje jeden korpus zawodowy sędziów i prokuratorów. Wszystkie te systemy- jak podkreślił sędzia Wojciech Postulski łączy modularność szkolenia, na którą składają się trzy główne elementy programów szkolenia. A mianowicie: segment teoretyczny, segment praktyki w sądach i segment wykonywania wstępnych czynności praktycznych.  Jak zaznaczył, główny nacisk położony jest na zdobywanie umiejętności praktycznych. W swoim wystąpieniu szczególną uwagę poświęcił  modelowi holenderskiemu, który ocenił jako niezwykle pragmatyczny. Jego cechą charakterystyczną jest wymóg doświadczenia praktycznego, którym musi wykazać się przyszły kandydat na aplikację sędziowską.  Co ciekawe warunkiem przyjęcia na nią jest rozmowa kwalifikacyjna nie zaś egzamin. W modelu tym, w dalszym toku kształcenia dla każdego aplikanta przygotowywany jest indywidualny program kształcenia, który modyfikowany jest w zależności od postępów w nauce i praktyce.  

O ścieżkach kariery po ukończeniu aplikacji sędziowskiej w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury mówił sędzia Rafał Dzyr- Zastępca Dyrektora KSSiP ds. Aplikacji. Obszernie omówił on drogi dochodzenia do zawodu sędziego w naszym kraju na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat. Jak podkreślił-  To co z całą pewnością wyróżnia obecny polski model to brak gwarancji dla absolwentów KSSiP zatrudnienia w wymiarze sprawiedliwości.  Jest to tym bardziej jaskrawe, że państwo ponosi duże koszty kształcenia aplikantów, a ich wiedza prawnicza i umiejętności praktyczne są zgodnie -wysoko oceniane przez sędziów i pozostałych prawników.

Z kolei prof. Dariusz Dudek poświęcił swój wykład zagadnieniom prawa obywatela do sądu, a także wymogom stawianym kandydatom na przyszłych sędziów. Swoje wystąpienie zatytułował  „Prawo do sądu versus prawo do bycia sędzią”.

W dyskusji zabrał również głos sędzia Łukasz Piebiak- Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości. Odnosząc się do koncepcji zawodu sędziego jako ukoronowania kariery prawniczej stwierdził, że z dzisiejszej perspektywy wydaje się ona praktycznie niemożliwa do realizacji. Jednocześnie zadeklarował otwartość Ministerstwa Sprawiedliwości na rozmowy ze wszystkimi istotnymi podmiotami, w tym KSSiP i Krajową Radą Sądownictwa na temat modelu dojścia do służby sędziowskiej. Zaznaczył również, że widzi taką możliwość, aby absolwenci KSSiP w trybie pozakonkursowym uzyskiwali asesurę sędziowską.

Przywrócenie instytucji asesora sądowego pozytywnie ocenił również sędzia Dariusz Zawistowski- Przewodniczący Krajowej Rady Sądownictwa. Zaznaczył przy tym, iż  jego zdaniem koncepcja gwarancji stanowiska asesorskiego dla absolwentów KSSiP jest wątpliwa z punktu widzenia niezawisłości sędziowskiej, pomija ona także rolę KRS w decydowaniu o nominacji na to stanowisko. Jednocześnie podkreślił, że KRS wysoko ocenia poziom kształcenia aplikantów w KSSiP.

Przedstawiciele stowarzyszeń sędziów- sędzia Małgorzata Stanek ze Stowarzyszenia Sędziów Polskich IUSTITIA i sędzia Maciej Czajka ze stowarzyszenia THEMIS krytycznie odnieśli się do ciągłych zmian modelu dochodzenia do służby sędziowskiej. W ich ocenie, obywatele mają prawo do sądu rozumianego też jako prawo do najlepszego sędziego, stąd państwo nie może sobie pozwolić na to, aby dla znakomicie przygotowanych absolwentów KSSiP nie było miejsca w wymiarze sprawiedliwości.

Swoimi dotychczasowymi doświadczeniami i poglądami na temat drogi dochodzenia do służby sędziowskiej z uczestnikami konferencji podzielili się sami absolwenci Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury reprezentowani przez Piotra Buzka-Garzyńskiego i Mikołaja Iwańskiego. Oni również krytycznie ocenili liczne zmiany tego modelu nie dające, w ich ocenie poczucia stabilizacji tak ważnej w edukacji przyszłych sędziów. Zdaniem absolwentów optymalnym modelem jest ten, w którym do służby sędziowskiej dochodzi się poprzez asesurę.

Warto podkreślić, że podczas dyskusji  zgodnie stwierdzono, że droga do zawodu sędziego musi prowadzić przez aplikację w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury.

Podsumowując konferencję prof. Małgorzata Manowska- Dyrektor KSSiP stwierdziła, że dla wypracowania kompletnego modelu dochodzenia do służby sędziowskiej konieczne jest porozumienie ponad podziałami środowiska sędziowskiego i decydentów politycznych. Tylko taki kompromis jest gwarancją stworzenia optymalnego i trwałego modelu.

Prof. Małgorzata Manowska podziękowała wszystkim uczestnikom konferencji za udział i owocną dyskusję, jak również organizatorom konferencji- Kierownikowi Działu Programów KSSiP sędzi Agnieszce Pilch i podległym jej pracownikom.

Mateusz Martyniuk

Rzecznik Prasowy

Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury